از طرف دیگر، در چند سال گذشته به‌دلیل افزایش نرخ ارز، قیمت تجهیزات دندان‌پزشکی و به‌تبع آن خدمات درمانی افزایش چشمگیری داشته است.‌ به‌نظر می‌رسد مساله خدمات درمانی دندان‌پزشکی همچنان مغفول مانده و تعامل دولت و انجمن‌های پزشکی نیز وضعیت مطلوبی ندارد. خدمات دندان‌پزشکی نسبت به خدمات دیگری که ارائه می‌شود، تفاوتی دارد و آن هم این است که هزینه تمام‌شده آن به نسبت دیگر خدمات بیشتر است. دندان‌پزشکی به‌دلیل مجموع تجهیزات و موادی که می‌خواهد، زمانی که برای کارهای دندان‌پزشکی صرف می‌شود و ریسک بالای خدمات درمانی باعث شده که هزینه‌های درمانی نه‌تنها در ایران بلکه در کل جهان، بیشتر از سایر خدمات پزشکی باشد. با این حال، واقعیت این است که در بسیاری از کشور‌ها بحث پیشگیری قوی‌تر است، بنابراین کسانی که می‌خواهند خدمات درمانی دندان‌پزشکی بگیرند، نسبت‌شان کمتر است. در ایران گیرندگان خدمات درمانی بسیار زیاد است. هر ایرانی در سن میانسالی به‌ندرت دندان غیرپوسیده دارد. معمولا تعداد دندان‌های کشیده شده، پرشده و عصب‌کشی شده در شهروندان ما بیشتر است. در کشورهای دیگر چون تعداد خدمات گیرندگان کمتر است بیمه‌ها ورود جدی‌تری به بحث دندان‌پزشکی کرده‌اند. به همین دلیل، به‌رغم اینکه ممکن است هزینه‌های بیمه‌های خدمات دندان‌پزشکی هم بیشتر باشد، اما چون نسبت به هزینه‌های آزاد بهتر است، مردم به‌سمت بیمه‌ها اقبال دارند. بنابراین در بسیاری کشور‌ها اگر شما بیمه دندان‌پزشکی نداشته باشید، عملا نمی‌توانید خدمات دندان‌پزشکی داشته باشید و تنها یکسری افراد خاص می‌توانند این کار را انجام دهند. در ایران با توجه به نوع اقتصاد مردم هزینه‌های دندانپزشکی گران است.

اگر بخواهیم مقایسه درآمدی میان اقشار مختلف در کشور انجام دهیم و اگر با دیگر شغل‌هایی که در کشور ما وجود دارد و جنبه خدماتی یا دلالی دارد مقایسه کنیم، برای دندان‌پزشک این هزینه‌ها گزاف و بالا نیست. با این حال، چون بیمه‌ها در این حوزه ضعیف عمل می‌کنند و مردم مجبورند از جیب خودشان هزینه بیشتری را بدهند، این مساله به‌صورت فشار اقتصادی به بیمار خودش را نشان می‌دهد. اما باید یک نکته را توجه داشت که ۹۷ درصد خدمات دندان‌پزشکی در کشور ما توسط بخش خصوصی انجام می‌شود. در واقع مراکز بهداشتی درمانی وزارت بهداشت نزدیک به دوهزار یونیت دندان‌پزشکی دارند، اما تنها ۳ درصد خدمات را انجام می‌دهند، آن هم خدمات سطح یک را که عمدتا به کودکان زیر ۶ سال یا مادران باردار تعلق دارد. با توجه به مجموع این بحث‌ها در مقام مقایسه با کشورهای دیگر خدمات دندان‌پزشکی در کشور ما گران نیست اما با توجه به میزان درآمدها در کشور ما، هزینه‌های دندان‌پزشکی برای مردم کمرشکن است. اینجاست که نقش بیمه‌ها مهم و قابل‌توجه می‌شود. مردم ترجیح می‌دهند به‌جای قیمت‌های آزاد، مبلغی بپردازند تا بیمه آن‌ها را تحت‌پوشش قرار دهد. از طرف دیگر، دندان‌پزشکان حاضرند به‌نوعی با بیمه‌ها تعامل کنند تا بیمار بیشتری را جذب کند. بنابراین، سرمایه‌گذاری برای خدمات درمانی، قیمت تمام‌شده را کاهش خواهد داد، همین مساله باعث می‌شود بتوانند با بیمه‌ها به قیمت کمتری توافق کنند. برای مثال، هنگامی که شما مطب دارید و یکسری تجهیزات و مواد در آن وجود دارد بابت هزینه‌های مطب، استهلاک سرمایه و تجهیزات هزینه‌های نیروی انسانی هزینه‌ی ثابتی را می‌پردازید. بنابراین اگر شما در روز ۱۰ بیمار را ویزیت کنید، مجموع این هزینه‌ها میان این بیمار‌ها تقسیم می‌شود، اگر ۲۰ بیمار ویزیت کنید، میان ۲۰ نفر تقسیم شود. در این صورت خدمات ارائه‌شده به ۲۰ نفر ارزان‌تر و کمتر خواهد بود. حال با این اوصاف، برای شنیدن نظرات برخی از مردم کرمانشاه درباره این مشکل، به پارکینگ شهرداری که محل تجمع مطب‌های پزشکی و دندانپزشکی شهر کرمانشاه‌ است ‌رفتم ‌تا با مشاهده میدانی ببینیم مردم درباره‌ی هزینه‌های دندان‌پزشکی چه می‌گویند؟

»سالی یک‌بار وام می‌گیرم تا بتوانم یکی از دندان‌هایم را درست کنم. واقعا توانش را نداریم و در این گرانی‌ها، هزینه‌های دندان‌پزشکی هم فوق‌العاده گران شده است و در توان کارمند و کارگر نیست. این روزها هرکسی را ببینید حداقل سه یا چهار دندان خراب در دهانش دارد با حقوق‌های ۵ تا ۱۰ میلیون تومانی که وسط برج تمام می‌شود، چطور می‌توان سه یا چهار میلیون تومان برای یک عصب‌کشی هزینه کرد؟« این جملات را »رضا«، جوان ۳۰ ساله کرمانشاهی در گفت‌وگو با سرویس اجتماعی روزنامه نقد‌حال می‌گوید که این معضل تنها مربوط به او نیست و اکثریت مردم توان مالی کافی برای پرداخت هزینه‌های دندا‌ن‌پزشکی را‌ ندارند.

خانم جوان کرمانشاهی می‌گوید: »پارسال شب عید مثل الان دندان‌هایم درد گرفت. ۲ میلیون تومان پس‌انداز کنار گذاشته بودم که بعد از مراجعه به دندان‌پزشک مجبور شدم آن ۲ میلیون را هزینه کنم و ۲ میلیون دیگر هم از خانواده‌ام قرض بگیرم. بعد از آن هم به‌خاطر هزینه بالای دندان‌پزشکی دیگر مراجعه نکردم. چون هیچ قیمتی منطقی نیست«

خانم مسنی می‌گوید: »قیمت‌ها خیلی بالاست. اخیرا برای پر کردن دندان مراجعه کردم که گفتند بین ۳ تا ۴ میلیون تومان هزینه دارد. من این همه پول را از کجا فراهم کنم؟ هیچ بیمه‌ای هم قبول نمی‌کند. یا مثلا ایمپلنت کردن جدیدا مد شده است یا روکش می‌گذارند که آن هم خیلی گران است.«

محسن در یک میوه‌فروشی می‌گوید: »دیگر چه کار می‌توانیم بکنیم. وقتی درد داریم، هرچقدر که دکتر بگوید مجبور هستیم پرداخت کنیم. اما واقعا سرسام‌آور است. نمی‌دانیم چه کنیم و این تاسف‌آور است. هیچ بیمه‌ای هم قبول نمی‌کند. اگر بیمه تامین‌اجتماعی هم برویم، آن‌قدر شلوغ است که ناچار می‌شویم آزاد استفاده کنیم. ایمپلنت بین ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومان هزینه دارد. دندان‌های پر کردنی از ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان شروع می‌شود. روکش دندان از ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان شروع می‌شود. خیلی قیمت‌ها زیاد است. اگر دندان نباشد، نمی‌توان غذا خورد و سالم بودنش خیلی مهم است و فقط بحث زیبایی نیست. من ۱ میلیون تومان فقط برای کشیدن دندان هزینه کردم و ۸ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان هم برای ایمپلنت دادم.«

مرد جوانی که ادویه می‌فروشد، می‌گوید: »حدود دو سال پیش دو تا از دندان‌هایم عصب‌کشی لازم داشت. مراجعه کردم و آن زمان هر دندان حدود ۱ تا ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان هزینه بُرد که خیلی زیاد بود. به نظر من بیمه‌ها باید این هزینه‌ها را به‌طور کامل پوشش دهند، اما متاسفانه حتی اگر بیمه تکمیلی داشته باشید، پوشش بیمه‌ای کافی و کامل نیست و از نظر من این معضل جدی است.«

خانم دیگری در این رابطه می‌گوید: »هزینه‌های دندان‌پزشکی مشکل همه مردم است و کسی نیست که با این هزینه‌ها مشکلی نداشته باشد. خودم یک‌سال‌ونیم است که نتوانسته‌ام پسرم را دندان‌پزشکی ببرم، چون هربار که مراجعه می‌کنم و قیمت‌ها را می‌بینم با مبلغ پس‌اندازم نمی‌خواند. پس هر دفعه مراجعه به دندان‌پزشکی را به تعویق می‌اندازم و می‌گویم حالا شش ماه دیگر.«

خانمی که مادر دو فرزند است می‌گوید: »هزینه‌ها آن‌قدر زیاد است که وقتی مراجعه کنیم، باید همه پول‌مان را بدهیم به دندان‌پزشک و به کار دیگری نمی‌رسد. هر ۶ ماه یک‌بار هم که هزینه‌ها چند برابر اضافه می‌شود. من هر ۶ ماه فرزندانم را می‌برم و هفته پیش هم که مراجعه کردم، قیمت‌ها باز گران‌تر از ۶ ماه پیش بود. دندان‌پزشکی هم امری واجب است، اما نه می‌توان از بیمه استفاده کرد و نه می‌توان بی‌خیالش شد.« همسر خانمی که برای درمان دندان به دندان‌پزشکی مراجعه کرده بود، گفت: »دو روز است دندان‌درد امانِ همسرم را بریده است؛ اما در این مدت به‌دلیل نداشتن استطاعت مالی مراجعه نکردیم. امروز که درد به استخوانش رسید به اینجا آمدیم و گفتند باید کشیده شود. برای کشیدن می‌گویند یک میلیون۵۰۰ یا ۶۰۰ هزار تومان هزینه می‌برد. برای من که یک بازنشسته هستم، تامین این مبلغ دشوار است و باید تماس بگیرم از دیگران قرض کنم، فقط برای یک دندان کشیدن. امیدوارم خدا کمک کند«.

خانم دیگری می‌گوید: »‌وقتی دندان‌درد به سراغ آدم می‌آید، ترس تمام وجودش را می‌گیرد که خدایا اگر به دندان‌پزشکی مراجعه کنم قرار است چه‌قدر هزینه کنم؟ دیگر می‌ترسیم به سمت دندان‌پزشکی برویم، آن‌قدر که هزینه‌های درمانش زیاد است. بیمه هم که قبول نمی‌کند. واقعا نمی‌دانیم چه باید بکنیم.«

پسر جوانی که می‌گوید زیاد به دندان‌پزشکی مراجعه می‌کند، گفت: »چون دندان‌هایم خراب است، زیاد به دندانپزشکی مراجعه کردم. ۳ یا ۴ سال پیش وقتی برای درمان تعدادی از دندان‌هایم آمدم، هزینه‌اش حدود ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان شد؛ اما حالا برای همان تعداد دندان دکتر رفتم که گفتند ۶۵ میلیون تومان هزینه درمانش می‌شود. پنج ایمپلنت و سه تا روکش شده ۶۵ میلیون تومان. این اصلا منطقی نیست، چقدر باید درآمد داشته باشی تا بتوانی از پس این مبلغ بر بیایی؟ چه کسی می‌تواند این مبلغ را پرداخت کند؟ من در همین خیابان دو مغازه دارم؛ اما نمی‌توانم این مبلغ را بدهم. خب کسی که دندان فرزندش خراب باشد، واقعا شرمنده می‌شود.«

دختر جوانی می‌گوید: »با توجه به حقوق‌هایی که مردم می‌گیرند، هزینه همه‌چیز خیلی بالا است. از طرف دیگر قیمت مواد اولیه‌ای که آن‌ها (دندان‌پزشکان) تهیه می‌کنند هم رو به افزایش است و پزشکان نیز مجبور هستند قیمت‌ها را بالا ببرند، اما این مساله چه‌قدر برای مردم عادلانه است؟«

زنی میان‌سال در صحبت‌هایی دردناک می‌گوید: »من دوسه بار برای پر کردن دندان به دندان‌پزشکی رفتم و الان هم باید دوباره بروم، اما چون پول ندارم و تنها یک مستمری‌بگیر هستم، دیگر نمی‌توانم و دندان‌هایم همه در‌حال خراب‌شدن هستند. دفعه قبل هم به سختی رفتم؛ اما حالا دیگر اصلا نمی‌توانم. سعی می‌کنم با این ماسک‌ها صورتم را بپوشانم تا دندان‌هایم معلوم نشود«

تحمل درد سخت‌تر است یا تقبل هزینه‌های دندان‌پزشکی؟

حال با این اوصاف در چند سال گذشته با دو چالش عمده رو‌به‌رو شدیم: افزایش قیمت ارز و تحریم‌ها. بخش عمده‌ای از مواد و تجهیزات دندان‌پزشکی تولید خارج از کشور است، از این‌رو افزایش قیمت دلار بر خدمات دندان‌پزشکی تاثیر گذاشت، ممکن است خیلی از خدمات پزشکی دیگر آنقدر وابسته به خارج از کشور نباشد برخی قطعات دندان‌پزشکی حتی مقرون به‌صرفه نیست که در داخل تولید شود و از خارج می‌آید. بنابراین طبیعی است که هنگامی که در چند سال گذشته دلار ۳۰۰ درصد افزایش قیمت داشته است، به‌تبع آن هزینه تمام شده تجهیزات دندان‌پزشکی هم بالا می‌رود. در دندان‌پزشکی تجهیزات و مواد عناصر بسیار موثری هستند در چند سال گذشته طیفی از گرانفروشی را شاهد بوده‌ایم. چالش دیگر تحریم‌ها بود و باعث شد نرخ مواد دندان‌پزشکی و وسایلی که دارای کاربردهای غیر دندان‌پزشکی هم بودند مورد تحریم قرار گیرند. فقدان آن‌ها و دورزدن مسیر برای به‌دست آوردن آن‌ها باعث ایجاد دلالی‌هایی شد که قیمت تمام‌شده را افزایش داد. البته متاسفانه در کشور ما این اتفاق می‌افتد که قیمت دلار بالا می‌رود و قیمت اجناس هم بالا می‌رود، اما هنگامی که قیمت دلار کاهش پیدا می‌کند، قیمت کالا تعدیل نمی‌شود. افزایش قیمت تجهیزات پزشکی به‌صورت طیفی بوده است. اگر بخواهیم معدل بگیریم، طی ۳ یا ۴ سال گذشته سه برابر شده، یعنی افزایش ۳۰۰ درصدی داشته است و همین باعث می‌شوند بکه عدم حمایت بیمه‌های تامین‌اجتماعی یا خدمات درمانی را شامل می‌شود.

به‌عنوان سخن پایانی باید گفت که عدم حمایت‌‌ از هزینه‌های دندان‌پزشکی، یکی از اصلی‌ترین مشکلات حوزه‌ی سلامت است و دولت‌ها در چند دهه اخیر هیچ گامی برای کمک‌ کردن به شهروندان برای انجام خدمات ضروری دهان و دندان برنداشته‌اند. بیمه‌های تکمیلی نیز مستلزم پرداخت‌های ماهیانه و هنگفت است که با توجه به دو برابر بودن خط فقر نسبت به میانگین حقوق در ایران و به‌ویژه کرمانشاه، فراتر از توان اکثریت جامعه است.