( بررسی سیر قهقرایی ادبیات و هنر در شهرستان پاوه و منطقه هورامان )

با تاکید بر فعالیت انجمن‌های متعدد ادبی و هنری
شهرستان پاوه با تمام نقطه قوت‌ها و ضعف‌هایش بی‌شک پایتخت و مرکز منطقه‌وسیع جغرافیایی هورامان بوده که در سه استان کرمانشاه،کردستان و حلبچه پراکنده است، پس بررسی خروجی و برونداد آثار فرهنگی، هنری و ادبی و محتوای تولید شده در این شهرستان به نوعی بررسی آثار هورامان بویژه زبان، ادبیات و هنر هورامی است. 
نزدیک به یک دهه است که در پاوه انجمن های متعدد فرهنگی، هنری و ادبی زیادی راه‌اندازی شده و پاگرفته‌اند که داعیه‌دار و پرچم‌دار فرهنگ و ادبیات و هنر هورامان‌اند و در رقابتی عجیب و بی‌سابقه جهت برگزاری برنامه‌ها و همایش‌های مختلف ، سرگرم فعالیت اند و ترافیک شدید کاری دارند، به طوری که گوی سبقت را از هم ربوده اند.
 مراسم و همایش های متعدد شعرخوانی، رونمایی از کتاب‌های تازه منتشرشده، تقدیر از پیشکسوتان و خبرنگاران، برگزاری نمایشگاه های نقاشی و طراحی، برگزاری کنسرت و برنامه‌های مفرح و شاد هنری و اجرای نمایش و تٲتر طنز و کمدی و … از جمله برنامه های متعددی است که از نظر کمیت و تعداد برنامه ها ، شاید از مرکز استان کرمانشاه نیز بیشتر باشند اما از نظر کیفیت در اندازه‌های یک روستا و دهستانی بیش نیستند.
باید گفت طبق آمار و بیلان‌کاری اداره ارشاد ، کار فرهنگی زیادی در شهرستان انجام گرفتە اما وقتی به چشم خریداری جدی و منتقدی تیزبین به مراسم، همایش ها، نمایشگاه‌های هنری ، اجرای برنامه‌های زنده و نمایش هنری و چاپ آثار منتشرشده نظری می‌افکنید ، باکمال تاسف و اندوە با عقب‌گردی تاریخی در حوزه فرهنگ و هنر و ادبیات شهرستان پاوه و منطقه هورامان روبرو می‌شوید.
بعد از گذشت ۳۰ سال از فعالیت انجمن ادبی و انجمن نمایش در پاوه ، شاهد نازل‌ترین و بی‌کیفیت‌ترین آثارادبی و هنری هستیم، به‌طوری کە انگار فرهنگ و هنر این شهر سابقه و پیشینە‌ای ندارد و هر کسی که از راه می‌رسد، تجربه ناپخته‌ و سیاەمشق خود را بر صحفه این دیار حک می‌کند. 
بی‌کیفیت‌ترین مجموعه‌شعرها و کتاب ها، طی این سال‌ها منتشرشده و مراسم رونمایی آنچنانی ای برای آن کتاب‌ها و شاعر‌ان بی‌‌سواد، بی‌تجربه و بی‌مایه‌ آنها برگزار شده‌است ،که در شان و منزلت شاعران معاصر و بزرگ یک کشور یا ملت مانند احمدشاملو و شیرکو بیکس است.
بعد از سه نسل از شاعران پاوه که در کتاب ” په‌ی مه‌رگوو ئاواتوو ویم ”  به آنها پرداخته‌ام – این کتاب در سال ۱۳۸۵منتشر گردیده – ، شاعری هنوز به جرگه‌ی شاعران پاوه اضافه نشده که حداقل‌های شاعران سه نسل پیشین خود را داشته و یا در صدد کسب تجارب آنها برآمده باشد.
شعرهای نازل، آبکی، توصیف و تشبیهات دم‌دستی و کلیشه‌ای، ساده‌لوحانه ، فضای تکرای و گزارشی و نمایش‌های سفارشی و سطحی و به اصطلاح طنز  با ادبیاتی سخیف و خالی از اندیشه و نگاه بلند و فاخر هنری و یا حداقل اجتماعی ، عدم خلاقیت در تولیدات موسیقایی و عدم نشر کاری جدی در حدواندازه ملی و حتی منطقه‌ای ـ  اما مدارس موسیقی موفق در امر آموزش و تربیت نوآموزان ـ ، حاصل کار و فعالیت انجمن های هنری و ادبی و هنرمندان و شاعران و نویسندگان شهرستان پاوه و دیار هورامان است. 
باید اقرار کنم بسیار خودشیفته‌ایم و در توصیف، تمجید و تعریف از کار همدیگر بسیار اغراق می کنیم وحاصل کارها و فعالیت هایمان را در حدواندازه ملی و جهانی می‌بینیم اما حتی در قد و قواره شهرستان و استان هم نیست. جوان یا میانسالی که برای اولین بار دست به قلم برده و شعر یا متن ادبی یا داستانکی نوشته و در طول زندگی شاید کتابی جدی
در حوزه ادبیات نخوانده و ندیده و با اهالی فرهنگ و ادب، حشر و نشر نداشته اما در آغاز راه آنقدر او را تمجید می کنیم که طفلک گم کرده راه ، هوای چاپ و نشر کتاب به سرش زده و مفتخر به کسب عنوان های شاعر و نویسنده و استاد می شود.
کسانی در پاوه و هورامان مدعی و مبلغ ادبیات هورامان شده‌اند که بنده‌خداها اصلا این کاره نیستند و راه را اشتباهی آمده‌اند و آدرس رو به غلط فرهنگ و هنر و ادبیات خوانده‌اند وگرنه مسیر و راه آنها باغداری، کشاورزی و موسسات خیریه است .
باید صریح اعلام کنم  که با همدیگر صادق نیستیم و در تعارف ها مانده‌ایم و حجب‌و حیای افراطی ما ، کار دست فرهنگ و هنر و ادبیات و حتی زبانمان داده است. باید درنگ نکرد و سریع پایمان را از گلیم مظلوم فرهنگ، هنر و زبان و ادبیات هورامان برداریم و راه خود پیش گیریم تا بلکه فرهنگ و هنر نفسی تازه کند.
بازهم تاکید می کنم و بی تعارف می‌گویم شما اگر فعالیت نکنید، ننویسید و منتشر نکنید، به‌نفع فرهنگ و ادبیات هورامان گام برداشته اید و کتابخانه هورامان به آثار فخیمه‌ی چاپی و صوتی و تصویری شما نیازی ندارد.
بیایید باخودمان روراست باشیم، امروز در بحث کمیت و فراوانی انجمن ها، نهادهای مردمی، برنامه ها و شاعران و هنرمندان به اشباع رسیده‌ایم ، وقت آن است به قول نیمایوشیج بزرگ،غربال به دست گیریم و خانه تکانی کنیم و هر کس که بویی از فرهنگ نبرده و خاک صحنه نخورده ، از این وادی برود و ره خانه‌ی خود گیرد.

دکترمحمدآشنا عباس منش –  ۳۱ مرداد۱۳۹۸ – کرمانشاه